Sayıştay, 2008 yılında TBMM Tarım Komisyonu'nun talebi doğrultusunda Türkiye genelindeki 96 sulama birliğini tek tek denetleyerek 250 sayfalık bir rapor hazırladı.

Sulama birliklerinin çiftçi aidatlarıyla milyonlarca liralık usulsüz harcama yaptığı tespitine yer verilen raporda, kimi yöneticilerin bu parayla şahsi trafik borçlarını ödediğine, kiminin ise altın aldığına işaret edildi. Hatta birlik yöneticilerine kömür yardımı yapıldığı, birlik saymanına 5 bin lira prim ödendiği de belirlendi. Ancak aradan 2 yıl geçmesine rağmen tespit edilen kamu zararlarıyla ilgili hiçbir işlem yapılmadı. Tarım Komisyonu Sayıştay'ı, Sayıştay komisyonu bu konuda sorumlu görüyor.

Ekilebilir alanların yüzde 32'sinin sulanabildiği Türkiye'de, Devlet Su İşleri (DSİ) tarafından yürütülen sulama çalışmaları 1993 yılından itibaren bölgelerde kurulan sulama birliklerine devredildi. Böylece sulama tesislerinin idaresine bizzat kullanıcıların katılması, yerinden yönetimin sağlanması ve bu şekilde işletme, bakım giderlerinin azaltılması hedeflendi. Ancak tarlalarında su kullanan çiftçilerin aidatlarıyla ciddi gelir elde edilen birliklerin çalışmalarını denetleme konusundaki boşluk doldurulmadı. TBMM Tarım Komisyonu, 2008'de su kaynaklarının ne oranda verimli kullanıldığının tespiti ve bu yönde yapılacak yasal düzenlemelerde yararlanılmak üzere Sayıştay'dan sulama birliklerine ilişkin rapor talep etti. Uzun çalışmalar sonrasında 96 sulama birliği denetlendi ve tespitler 250 sayfalık bir raporda dile getirildi. Çalışmada ağırlıklı olarak sulama birliklerinin faaliyetlerinde mevzuata ne derece uyulduğu ve sebep olunan kamu zararı bulunup bulunmadığı araştırıldı. İnceleme sonucunda mevzuata aykırı olarak personele ikramiye ödendiği, çeşitli kuruluşlara 'yardım' adı altında harcama yapıldığı, vergi ve sigorta primi cezaları ile aleyhte sonuçlanan dava masraflarının birlik kasasından karşılandığı, personelin sebep olduğu trafik cezası ödemelerinin bütçeden yapıldığı, bazı kişilerin birliğe olan borçlarının silindiği, hatta birlik kasasından altın alındığı ama buna karşılık DSİ tarafından yapılan masrafların ve elektrik borçlarının ödenmediği belirlendi. Raporda şu ifadeler yer aldı: "İncelenen kuruluşların çoğunluğunda, bugüne kadar denetim görmemiş olmalarının, personelin bilgi ve birikiminin yetersiz olmasının ve tabi oldukları mevzuatta belirsizlikler bulunmasının verdiği düzensizlik ve disiplinsizlik göze çarpmaktadır. Kamu zararı ve mevzuata aykırı işlemler yapılmasının altında yatan ana neden de bu olmaktadır. Kayıt ve belge düzenindeki yetersizlikler sağlıklı denetim yapılmasını engellemektedir."

zarar tespit edildi ama işlem yOK

Sayıştay'ın raporu, 2008'de TBMM Tarım ve Köyişleri Komisyonu'na sunuldu. Sayıştay'ın çok kapsamlı bir çalışma yaptığına işaret eden Komisyon Başkanı ve AK Parti Adana Milletvekili Vahit Kirişçi, tespit edilen zararların tazmini ve cezai müeyyide konusunun İçişleri Bakanlığı'nı ilgilendirdiğini, Sayıştay'ın konuyla ilgili bakanlığı bilgilendirmesi gerektiğini söyledi. Komisyon talebinin bu, konuda hazırlanacak kanun tasarısına kaynaklık etmesiyle ilgili olduğunu belirten Kirişçi, "Bizim talebimiz bu birliklerin performanslarıyla ilgiliydi. Kamu zararlarına ilişkin tespitlerin Sayıştay tarafından İçişleri Bakanlığı'na bildirilmesi, bakanlığın da gerekli işlemleri yapması gerekirdi." dedi. Sayıştay yetkilileri ise sulama birlikleriyle ilgili raporun talep üzerine hazırlanıp komisyona gönderildiğini, bunun dışında herhangi bir işlem yapılmadığını vurguladı. Çalışma prosedürlerinde, tespit edilen zararlarla ilgili bir işlem yapma durumlarının bulunmadığına işaret eden yetkililer, rapordaki zararların telafisi konusunda komisyonun harekete geçmesi gerektiğini ifade etti. Raporda işaret edilen milyonlarca liralık kamu zararı, İçişleri Bakanlığı'nın ilgili birimleri ve savcılıklara intikal ettirilmediği için kamu zararı faili olan birlik yöneticileri hakkında henüz herhangi bir işlem yapılmadı. Sayıştay yetkilileri, bu durumun kamu zararı oluşturan birlik yöneticilerinin işini kolaylaştırdığına ve benzer zararların artarak devam edeceğine işaret ediyor.

Personelin trafik cezaları birlik bütçesinden ödendi

Sayıştay'ın hazırladığı rapora göre kamu zararına sebep olan bazı birlikler ve harcamaları şöyle:

Karademir Baraj Sahası Köyleri Sulama Kooperatifi: Farklı tarihlerde kooperatif bütçesinden, sulama faaliyeti ile ilgisi olmaksızın toplam 741 TL'lik altın alındı. Yönetim kurulu üyelerine 2.150 TL'lik kömür ve erzak, 1.210 TL'lik elbise ve ayakkabı yardımı yapıldı. Bir çalışanın ehliyetsiz araç kullanımından dolayı kesilen 898 TL'lik trafik cezası kooperatif bütçesinden ödendi.

Muş Ovası Sulama Birliği: Belgesi bulunmayan 8.700 TL'lik harcama tespit edildi. Cezaya sebebiyet veren personelce ödenmesi gerekirken birlik bütçesinden 408 TL'lik trafik cezası ödendi.

Gürpınar Sulama Birliği: Birlik bütçesinden trafik cezası olarak 1.048 TL ödendi.

Yüreğir Akarsu Sulama Birliği: Bazı kişilerin birliğe olan 41.492 TL'lik borcu takip edilmedi ve 10 yıllık süre geçtiği için zamanaşımına uğradı.

Sakaryabaşı Sulama Birliği: Köy muhtarlıkları ile Eskişehir Emniyet Müdürlüğü ve Çifteler Belediye Spor Kulübü'ne toplam 1.500 TL bağışta bulundu.

Çukurova Gazi Sulama Birliği: DSİ'ye olan 366 bin 317 TL'lik borç ödenmedi.

Kadıköy Sulama Birliği: Memur kadrosunda çalışan sayman Ufuk Akkurt'a usulsüz olarak 5.266 TL ikramiye ödendi.