Jackson Hole toplantısından sonra dolar toparlanamıyor. Uluslararası endeks 92,4'ü gösterse de ABD parası ülke para birimleri karşısında ciddi kayıplar veriyor.

Versin versin de… Türkiye’de enflasyon düşecek derken doların yerini kira artışları almaya başladı.

Arz – talep tamam fakat füze hızıyla artan kira fiyatlarına çere bulmak gerekir, diye düşünüyorum. Garip kuşun yuvasını Allah yapar, diye dua ederken, tedbirleri almak da elimizde.

Türkiye’deki enflasyonu direkt etkileyen doların değer kaybında ABD Merkez Bankası (FED) Başkanı Jerome Powell’ın güvercin yaklaşımları, ülkede ekonomik verilerin sürekli beklentilerin altında kalması doları zayıf kılıyor, ne güzel!

Malumunuz, işsizlik maaşı başvuruları son 5 haftada yükselişe geçti ve son data 353 bin. Takip eden günlerde piyasada yüzde 6,7 beklenen 2021 ikinci çeyrek büyüme önce yüzde 6,5 olarak açıklandı. Ardından yüzde 6,6 ile güç bela revize edildi.

***

İlk çeyrekte yüzde 6,3 büyüyen ABD GSYH’sinde fren unsuru olan delta varyantının olumsuz etkileri üçüncü çeyreğe nasıl sirayet eder, hep birlikte göreceğiz.

Anlayacağınız bu gidişle doların belini doğrultması zor görünüyor. Geçen ay 9 Ağustos’ta 8,66 lira olan dolar/TL kuru 31 Ağustos itibariyle 3,29 liralara kadar düştü ve TL, dolara karşı 20 gün içinde 37 kuruş değer kazandı.

Pandemi tehdidini hiçbir zaman göz ardı etmeyen Powell’ın güvercin açıklamalarından sonra kurun yönünü çizecek gelişme; bugün açıklanacak tarım dışı istihdamın öncü habercisi özel sektör istihdam verisi (ADP). Cuma da dolar için önemli gün. Tarım dışı istihdam kurda resmen trend belirleyecek.

Buradan söyleyeyim; dolar/TL 8,28’i aşağı yönlü kırarsa 8,05’lere selam çakarız. Ondan sonra kurda gelsin 7 liralı rakamlar…

***

Dolayısıyla Powell ile iştahlanan piyasalar, Türkiye’nin işine yarayacak ve yüksek enflasyon beklentilerine gem vuracak adımlara kapılar açıyor. Tahminimiz o yönde, ama…

Bizde yeni sıkıntı kira artışları… 2021 Ağustos ayında hesaplamalara göre kira artışları resmi yüzde 15,15 olması gerekirken kiralar geçen yıllara göre almış başını gidiyor. Ağustos ayı enflasyonunda zannederim bu veri açıkça kendini belli edecek.

Geçen yıl Aralık ayında kiralara yüzde 12 zam yapılması gerekiyordu… Yılbaşından bu yana ne arayan kiralık ev bulabiliyor, bulsa da fiyatlar uçmuş gitmiş. İstanbul’da normal ve normalin altındaki semtlerde oturabilecek konut kira fiyatlarında taban asgari ücreti aşmış. Mesela Zeytinburnu sınırları içinde mazbut yerlerde kiralar 4 bin liraya kadar çıkabiliyor.

Yine aynı semtte normal bölgelerde dükkan ve mağaza kiraları 10 – 25 bin lira arasında değişiyor. Ana cadde üzerindeki dükkan kiraları sanki ABD’deki 5. Cadde ile yarışıyor.

***

Kiralardaki yüksek artışın sebebini biraz araştırdık… Ekonomideki arz – talep devreye girdi.

Yaklaşık 2 yıldan bu yana pandemi sebebiyle inşaat sektöründe üretimin düşmesi, anlaşılan büyükşehirlerde konut ihtiyacını karşılayamıyor. Artan taleple birlikte kiralar yükseliyor.

Ayrıca konut fiyatlarındaki artışlar da kira fiyatlarını yükseltiyor. Konut alamayanlar kiralamayı tercih ederken arz, talebin altında eziliyor.

Son iki yıldır pandemi sebebiyle yüz yüze eğitim, nispeten kiraları baskılıyordu. Ancak bu yıl eğitim ve öğretimin okullarda olacağı konusunda kesin kanaatin olması kira fiyatlarına tavan yaptırıyor.

Emlakçılar, bilhassa öğrencilerin Anadolu’dan tekrar büyükşehirlere gelmesiyle kiralamalarda büyük sorunların çıkabileceğini, kira fiyatlarına yetişilemeyeceğini belirtiyorlar.

Diğer yandan Türkiye’ye gelen mültecilerin ev bulabilmek için yüksek kira bedellerini kabul etmesi, kentsel dönüşümle beraber kiracıların oturdukları semtleri terketmek istememeleri, evlenme sayılarının normal seviyeleri aşması ile konut sahiplerinin daha fazla kazanma isteği kira fiyatlarına basamak atlatıyor.

***

Dolayısıyla enflasyonda baş müsebbip dolar zayıflarken yerini kira fiyatlarına kaptırmış durumda. Yıllık kira artışlarının yüzde 100’leri geçtiği büyükşehirlerde sorunu çözmenin yolu kısa vadede yok gibi. Normalleşme ile birlikte inşaat sektöründeki hızlanma bir nebze arzı büyütse de yükselen talebe cevap verecek gibi görünmüyor.

Birçok emlakçı dolardaki yükselişin kira ve konut fiyatlarını artırdığını söylese de gelecek dönemde doların gerilemesi ve enflasyondaki düşüşe rağmen kira artışlarında hızın kesilmeyeceği yönünde kanaat daha fazla.

En doğrusu, soruna bugünden el atmak…

analizgazetesi.com.tr / yazının devamı..