Mustafa Uzunbel isimli bir Facebook arkadaşım yorumlar bölümünde şu notu düşmüş." "amel imandan cüz değildir", bu Maturidi anlayışı Müslümanları ameli bakımdan zayıflattı mı? Ne dersiniz" diye sormuş.

Değerli arkadaşlarım,
İlimler tasnifinde Akaid ve Kelam ilimleri İman konularını incelemektedir. İslamî ilimlerin hepsi ilim dalı olarak ikinci hicri asırdan sonra doğmuşlardır. İslamî ilimlerden en erken zahir olanı Akaid ilmi olmuştur. Az zaman sonra ikinci doğan ilim Fıkıh olmuştur. İmam-ı Azam’ın “El-Fıkhu’l- Ekber” isimli eseri ilk Akait kitaplarındandır. Günümüzde türlü basımları ve tercümeleri, şerhleri çıkan İmam-I Azam’nın beş eseri alimlerce İmam-ı Maturidi’nin görüşleri’nin kaynaklarıdır. Bu kitapların hepsi Akait kitaplarıdır.

Bunlar:
El-Fıkhu’l-Ekber, el-Alîm ve’l-Müte‘allim: el-Fıkhu’l-Ebsât: Risâlesi: Ebû Hanîfe , Tevhîd Vasiyyeti (İmam_ı Azamın Üç vasıyeti)

İmam-ı Matüridî ile İmam-ı Eş’ari arasında Akaidî yirmi bir konuda ihtilaf vardır. Bunların bazısı önemli, ekserisi önemsiz konulardır. Ben bunları talebelere öğretirdim. Şimdi sayınız deseniz sayamam. İşte bunlardan biri de İman-amel ilişkisi konusunda idi. Amel imandan cüz değildir konusu bu farklılıktan mülhemdir.

Şöyle ki, İmam-ı Maturidi özetle “İman, kalben tasdiktir” der. İmam-ı Eş’ari “İman, kalben tasdik ve dil ile ikrardır veya başka amelle ızhardır” der. Maturidi’nin tarifinin tabii sonuç olarak da “amel, İman’dan bir cüz değildir.” Görüşü çıkar. Matüridiler dil ile ikrar veya amel ile ızharı kişinin Müslüman muamelesi görmesinin vesilesi olarak kabul eder.

Eş’ariler görüşlerini “Men tereke’s-salâte fekad kefer” (Kim Namazı terk ederse küfre girmiştir) hadisinden ve amellerin değerini anlatan ayetlerden istimbat ederler. Hariciler ve Mutezile de Büyük günah işleyenin,(farz namazları kılmamak da büyük günah) küfrüne kaildirler. Bu noktada ayetleri ve varit hadisleri delil gösterirler. Maturidiler, bunu kabul etmedikleri gibi Eş’ariler’de büyük günah işleyenin küfrüne kail değildir.

BİR HATIRA
Bu konuyu Pakistanlı, Mekke’de Eş’ari üzerine doktora yapmış bir gençle tartışmıştım. Doksanlı yıllardı. Genç Matüridi anlayışından (Pakistanlılar Hanefi ve Maturidi) Eş’ari anlayışına geçmiş. Hem doktorasını aynı konuda yapmış, hem de Eş’ariliğe geçmiş. Onun için de çok heyecanlı idi. Maturidiye mezhebine çatmak için sebep arıyordu. Konuşmaya başlar başlamaz İmam-ı Maturidi’yi mutezile olmakla suçladı. Ben ona, Fıkıhta Hanefi mezhebinde misin? Dedim. Evet dedi. Ben de İmam-ı Maturidi Ebu Hanife’nin görüşlerini aktarıp şerh etmiş, dedim. Çıkışım onu kızdırdı. Yani dedi, Ebû Hanife Maturidi mi demek istiyorsun, dedi. Dedim ki “Ben neye öyle söyleyeyim. Maturidî Ebû Hanifen yüz sene sonraya ait” dedim. O genç Maturidi “ameller imandan bir cüz değildir”diyor. Dedi ne namaz imandan bir cüz dedi. Ben maturidî görüşlerini bir daha okumasını söyledim. Tartışmaya girmek istemedim.

Başta aldığım arkadaşın “bu Maturidi anlayışı Müslümanları ameli bakımdan zayıflattı mı?” demesinde böyle bir irtibat var mı diye profil sayfasını inceledim. Suudî Arabistan’da okumuş mu diye düşündüm. Bir iz göremedim.

Türkiye’deki bazı Müslümanların amel yönünden zayıflıklarında, mesela namazlarını ihmal etmelerinde Maturidî’nin bu görüşünün etkili olduğunu sanmıyorum.

İrfan Küçükköy Hoca