Menkul borsalar ülke ekonomilerine sıcak döviz kazandırması, ülkeye portföy ve doğrudan yatırımları çekmesi açısından büyük katkılar sağlıyor. Türkiye’de İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) adıyla 1985 yılında kurulan ve bugün varlığını Borsa İstanbul (BIST) olarak devam ettiren Türk Borsası bölgesinde önemi hâiz faaliyetlerini sürdürüyor.

Dünya sıralamasında 32’nci büyük borsa olan BIST’in Türk Lirası olarak piyasa değeri bugün için 3,5 trilyon lira, döviz olarak 178 milyar dolar, altın olarak yaklaşık 100 bin ons altın… Bir ons altının 31,1 gram olduğunu hatırlatalım.

Küresel ölçekte irili ufaklı menkul borsaların toplam piyasa değeri 90 trilyon dolar seviyesinde. Batı’da New York, Nasdaq; Doğu’da Şanghay ve Japon Tokyo TSE en güçlü borsalar arasında bulunuyor. Avrupa’da ise en büyük borsa Hollanda’nın Euronext’i.

Dünya borsalarına göz atarsak…

Yaklaşık 27 trilyon dolar ile New York Borsası (NYSE) dünyada güçlülük açısından ilk sırada. 1792 yılında kurulan NYSE’nin aylık işlem hacmi 200 milyar doları geçiyor. NYSE’de fonlar (ETF’ler), tahviller, hisse senetleri gibi finansal araçlar işlem görüyor.

Yine ABD’deki teknoloji endeksi olarak bilinen ve 1971 yılında kurulan Nasdaq, Toplam 23,46 trilyon dolarlık piyasa değeri ile her ay ortalama 1,26 trilyon dolarlık işlem hacmi yapıyor. Nasdaq tek başına toplam küresel borsaların yüzde 8,5’una eşit.

Üçüncü büyük küresel borsa Çin’de 1990 yılında kurulan Şanghay Menkul Kıymetler Borsası (SSE) 7,63 trilyon dolar piyasa değerine sahip.

SSE’nin hemen peşinden gelen Avrupa’nın en güçlü borsası 7,33 trilyon dolar ve 1300 şirket ile Hollanda Amsterdam merkezli Euronext. Karşılaştırma endeksleri PSI-20, CAC-40 ve AEX-INDEX olan borsanın aylık toplam hacmi yaklaşık olarak 174 milyar doları geçiyor. Borsada vadeli işlemler ile hisse senetleri üzerine işlemler yapabiliyor. Paris Endeksi ve AEX koduyla Atina Borsası, endeks vadeli işlemlerinde hacmi en yoğun olan endeksler olarak göze çarpıyor.

Küresel borsaları anlatmaya devam ediyoruz…

Sıradaki 1878 yılında kurulan Japon Tokyo Menkul Kıymetler Borsası (TSE). TOSHO olarak da bilinen Asya kıtasının en büyük borsası 6,8 trilyon dolarlık piyasa değeri ve 3500 şirketiyle dikkat çekiyor. TSE’de Honda, Toyota, Suzuki, Mitsubishi ve Sony gibi 225 Japon ticari holdingi işlem görüyor.

Hong Kong Menkul Kıymetler Borsası (HKSE) 6,13 trilyon dolar piyasa değeri ile küresel sıralamada altıncı. HKSE’nin 2300 şirketi var.

Yine Çin’de 1990 yılında kurulan ve 1400 şirketi bulunan Shenzhen Menkul Kıymetler 5,74 trilyon dolar piyasa değeri ile dünyanın yedinci büyüğü. Shenzhen’in Yuan para birimiyle işlem gören A-hisseleri ile yabancı yatırımcılar için ABD doları cinsinden işlem gören B-hisseleri olmak üzere iki hisse seti bulunuyor.

Dünyanın 8’inci büyük borsası 1698 yılında kurulan ve 3000 şirkete sahip Londra Menkul Kıymetler (LSE). Borsanın piyasa değeri 4,1 trilyon dolar. LSE’de Vodafone, British Petroleum, Barclays gibi önde gelen İngiliz şirketleri boy gösteriyor. LSE, Birinci Dünya Savaşı’ndan önce dünyanın en büyük borsasıydı. LSE’de hisse senetleri ile birlikte borçlanma araçları ve borsa yatırım fonları işlem görüyor.

Dünya borsaları gezisini Asya ile sürdürüyoruz…

Küresel büyüklükte 9’uncu sırada yer alan Hindistan Bombay Menkul Kıymetler (BSE) 1875 yılında kuruldu. Piyasa değeri 4 trilyon dolar ve 5500 şirket BSE’de işlem görüyor. S&P - BSE - SENSEX kıyaslama endeksine ev sahipliği yapan BSE, Tata Danışmanlık Hizmetleri, Infosys, HDFC Bank gibi birçok birinci sınıf şirket bileşenlerinden oluşuyor.

Son olarak ele alacağımız Hindistan Mumbai’de 1992’de kurulan ve 3,77 trilyon dolarlık piyasa değerine sahip küresel en büyük türev ve piyasa değeri olarak dünyanın 10’uncu borsası Ulusal Menkul Kıymetler (NSE).

Ayrıca dünyada 2 trilyon dolar ve üzeri Alman Deutsche Börse, Güney Kore, İsviçre, 1 trilyon dolar ve üzeri Avustralya, Tayvan, İran Tahran, Güney Afrika Johannesburg ve Brezilya borsaları önemli finans merkezleri olarak dikkat çekiyor. Kripto paranın baskın olarak finans piyasalarını etkisi altına aldığı günümüzde borsalar da dijital para ve diğer finansal araçlarla yenilenmenin gayretini gösteriyor.

Türkiye’ye geçelim… Söz konusu küresel finans pazarında kuruluş tarihi, işleyiş, işlem hacmi ve miktarı açısından Borsa İstanbul’un (BIST) bölgesinde ve dünyanın geçiş noktasında olması hasebiyle yüksek bir potansiyele sahip olduğunun hemen altını çizelim. Piyasa değeri 178 milyar dolar ile dünyada ilk 40’ın içinde bulunan BIST’in hak ettiği değer 3,5 trilyon lira değil, belki de 3,5 trilyon dolar olmalı, kanaatini taşıyorum.

Piyasa mekanizması oluşturulmasında geç kalınmış olsa da Türkiye’nin Batı ve Doğu’ya göre daha fazla kapsama alanı ve geniş yelpazesi olduğundan ciddi çalışmalar yapılabilirse yani “borsacılık oyun değil, gerçek finans merkezi” haline getirilebilirse hedeflenen rakamların çok rahat tutturulabileceğine inancım tam.

Son dönemde yatırımcı sayısı dâhil birçok alanda tarihi rekorlar kıran Borsa İstanbul’da elde edilen kazançlar yerli ve yabancı yatırımcıyı BIST’e yönlendiriyor. Yılbaşından bu yana ortalama yüzde 140 ve son 5 ayda yüzde 100’e yakın kazandıran Borsa İstanbul’un sürdürülebilir daha verimli olabilmesi ve yatırımcı sayısının artırılması için neler yapılabilir, bunun üzerine zihinlerin fazlasıyla yorulması lâzım, diye düşünüyorum.

Kâr realizeleri mümkün ama, olumlu piyasanın devamı ve sürdürülebilirlik açısından mutlaka daha küresel çerçevede helalleri de içinde olmak üzere yeni finansal ürünler, hızlı işlem, garanti kazanç, güvenirlilik gibi alanların iyileştirilmesi adına sağlam zeminler oluşturulması gerekiyor.

Bu vesileyle söz konusu hedefe koşmak için varını yoğunu veren Borsa İstanbul (BIST) yönetimini son çalışmalarından dolayı takdir ve tebrik ediyorum.

Son gelişmelerden bahsedeyim… Borsa İstanbul, dünden itibaren (21 Kasım) iki yeni endeks, BIST Sürdürülebilirlik 25 ve BIST Katılım Temettü endekslerini devreye aldı. BIST Sürdürülebilirlik 25 Endeksi; sürdürülebilirlik performansı yüksek şirketler arasından büyük ve likit olanlar seçilerek oluşturuldu. Bu yeni endeks ile sürdürülebilirlik temasına yatırım yapmak isteyen bireysel ve kurumsal yatırımcılar için yeni bir karşılaştırma ölçütü ve dayanak varlık sunulmuş oluyor.

Diğer taraftan BIST Katılım Temettü Endeksi de; yatırım kararlarını katılım finans ilkelerine göre veren bireysel ve kurumsal yatırımcıların söz konusu ilkelere uygun faaliyet gösteren şirketler arasından temettü ödeme alışkanlığı olanları kolaylıkla belirleyerek yatırım yapılabilmesini mümkün kılıyor.

Ayrıca Darphane altın sertifikaları yine dünden itibaren (21 Kasım) Borsa İstanbul Pay Piyasası Emtia Pazarı’nda işlem görmeye başladı. Emtia pazarı ile tasarruflarını sermaye piyasasında altın gibi kıymetli madenler ile diğer emtiaya yatırım yapmak suretiyle değerlendirmek isteyen yatırımcılar için alternatif yatırım araçlarının sunulması hedefleniyor. Zannediyorum, bu alan kapasite ve verimlilik açısından oldukça geniş…

Böylece altına yatırım yapmak isteyenler, Borsa İstanbul Emtia Pazarı’ndan Darphane Altın Sertifikası tedarik edebilecek. Ayrıca yatırımcılar talep etmeleri halinde bu emtia sertifikası karşılığındaki altınlarını fiziki olarak da teslim alabilecekler.

Borsa İstanbul’un (BIST) mevcut potansiyelini yakın zamanda küresel boyutta çok üst sıralara taşıyacağına inanıyor, “Kolay gelsin” diyorum.

bursatv.com.tr/yazının devamı..