Mustafa Yürekli, Amerikan emperyalizmin küresel politikalarındaki çöküşe varan kırılmaları hatırlatıyor: Amerika'nın 1989'dan 2005 yılına kadar süren, dünyayı küllüğü görüp horozlandığı dönemini yansıtan Zbignew Brzezinski'nin ?Büyük Satranç Tahtası?na dikkat çekiyor..

ABD'nin dış politikasındaki 2005 kırılmasını yansıtan ?Tercih? ile 2010 kırılmasını yansıtan ?Stratejik Vizyon? kitaplarını masaya yatırarak, Amerika'nın çöküşünün temel paradigmalarını gündeme taşıyor..

Zbignew Brzezinski[1], eski Amerikan başkanlarından Carter'in danışmanlığından bu yana, kendisi ya da öğrencileri üzerinden Amerika'nın küresel politikalarının sunumunu yapan bir dış politika duayenidir.

Özellikle Sovyet çöküşünden beri Amerikan emperyalizmin küresel politikalarındaki bütün kritik kavşaklar, bütün kritik konseptler Brzezinski'nin yayınladığı kitaplar üzerinden yansıtılmaktadır.

Son günlerde, Zbignew Brzezinski'nin peş peşe okuduğum üç kitabı var, masamda: ?Büyük Satranç Tahtası?, ?Tercih? ve  ?Stratejik Vizyon?.

Brzezinski'nin bu üç kitabı, ABD dış politikasının 1989'dan 1912'ye, 23 üç yılda geçirdiği değişimi yansıtıyor. Brzezinski, bu üç kitabıyla, başlangıçtaki büyüklenmesinin yerini önce nasıl duraklamaya, sonra da nasıl paniğe bıraktığını gösteren Amerikan dış politikalarını ortaya koyuyor.

Amerika'nın çöküşünün fotoğrafları bunlar: ?Büyük Satranç Tahtası?yla küresel emperyalizmde ?dominant güç? olarak rol alan Amerika, ?Tercih?le ?lider güç? konumuna geriledikten sonra, şimdi de ?Stratejik Vizyon?'da ?vazgeçilmez güç? olma noktasında tutunma çabası gösteriyor.

Bu yüzden Amerikan çöküşünü resmetmek için bu üç kitabı kısaca tanıtacağım. Kısmet olursa, ikinci kitabı ?Tercih?i, özellikle de ?Stratejik Vizyon?u temel tezleriyle ele alıp, ayrıntılı bir şekilde tartışacağım; çöküşü belirleyen fırsat ve tehditleri ve bunların ABD tarafından algılanışını bütün çıplaklığıyla ortaya sereceğim..

Emperyalizm, Sovyetik sistem dağılınca, küresel egemenliğini ?Tarihin Sonu? olarak ilan etti; kapitalizmin insanlığın bütün geleceğine el koyduğu düşünülüyordu. Açık yüreklilikle söylemek gerekirse, ben, dünya üzerinde bir ?imparatorluk? kurulduğuna hükmeden ve bunu açıkça savunan bir takım ahmaklara, durumun böyle olmadığını anlatmak için az çene yormadım; okuyucularım bilir, bu köşede az yazı yayınlamadım, bu tezi çürütmek için.

Emperyalist güçler içinde en silahlı olanı ABD, o güne kadar birlikte hareket ettiği müttefik devletlerin ne diyeceğini hiç umursamadan, tam bir nobranlıkla, 21. yüzyılın ?Amerikan Yüzyılı? olacağını ilan etti. Muhataplarının hiçbirinin bu meydan okumaya itiraz edecek hali yoktu ki, Amerikan projesi üzerine en küçük bir tartışma bile yapılmadı.

Geleceği, Amerika'nın avuçlarına bırakacak projenin adı ?Büyük Ortadoğu Projesi' idi. İşte bu projenin esasları, Brzezinski'nin ?Büyük Satranç Tahtası? adlı bir kitapta ortaya konmuştu.

Sovyetlerin dağılması sonrası zirvede tek kalan Amerika'nın hiç dağılmayıp dünyanın tek kutbu olmaya devam edeceği öngörüsüyle yazılan, ülkemizde İnkılap Yayınevi tarafından ?Amerika'nın Küresel Üstünlüğü ve Bunun Jeostratejik Gereklilikleri' alt başlığıyla yayınlanan ?Büyük Satranç Tahtası?nın arka kapağındaki tanıtım yazısında şöyle deniyor: ?Yirminci yüzyılın sonuna yaklaşırken, Amerika Birleşik Devletleri dünyanın tek süper gücü olarak ortaya çıktı: Başka hiçbir ulus, bu güçle kıyaslanabilir askeri ve ekonomik güce veya dünyanın her tarafına uzanabilen kollara sahip değil. Yine de Amerika'nın yüzleşmek zorunda olduğu hayati önemdeki soru cevaplanamadı: Dünyadaki istisnai konumunu sürdürmek için Amerika'nın stratejisi ne olmalıdır? Zbignew Brzezinski, yeni ufuklar açan kitabında, bu soruyu lafı dolandırmadan ve taviz vermeden irdeliyor.'

Harvard Üniversitesi öğretim üyelerinden, ?Tarihin Sonu' palavrasıyla tanınan Samuel P.Huntington, kitabı, ayakta, ellerini parçalarcasına alkışlayarak, "Büyük Satranç Tahtası'nı uzun zamandır bekliyorduk.. Amerika'nın Soğuk Savaş sonrasındaki dünyada stratejik çıkarlarını kusursuzca açıklayan keskin bakışlı, sağlam görüşlü bir kitap. Tarihi, coğrafi ve siyasi tahlillerin muhteşem sentezi.' diyor..

Günümüzde, ayakta uyuyanlar, ABD'nin dünyayı küllüğü görüp horozlandığı 1989 - 2005 arası dönemdeki ?Büyük Ortadoğu Projesi' teranesine devam ediyorlar. ?Büyük Satranç Tahtası?nı alkışlayarak karşılayanlar ve numaradan Amerikan karşıtlığı yapanlar, hala ABD'yi küresel emperyalizmde ?dominant güç? olarak görüyorlar ve gösteriyorlar..

Oysa Amerika, 2005'te, dünya sistemini tek başına ayakta tutamayacağını anlayınca, kendini yeniden konumlama ihtiyacı duydu.. Yeni pozisyonunu, ?lider güç? olarak tanımladı.

ABD dış politikasındaki 2005 kırılmasını ve bunun Zbignew Brzezinski'nin ?Tercih? kitabına yansımasını gelecek yazıda anlatacağım..

(Devam edecek..)

--------------------------------------------------------------------------------

[1] Amerika'daki Jhon Hopkins Üniversitesi'nde dış politika profesörü ve Uluslararası Stratejik Araştırmalar Merkezi'nde danışman, Başkan Carter döneminde Ulusal Güvenlik danışmanlığı yapan Zbignew Brzezinski, 1928'de Plonya'da doğdu. Babası diplomat olduğu için Fransa, Almanya ve Kanada'da yetişti. McGill University'de Siyaset Bilimi dalında lisans, Harward'da yüksek lisans ve ardından Harward'da hocalık yaptı, Colombia Üniversitesi'nde Komunist akımları inceleyen bir enstitüye (The New Institute on Communist Affairs) başkanlık etti. 1958'de Amerikan vatandaşı oldu. 60'lı yıllarda Kennedy ve Johnson'ın kadrolarına danışmanlık yaptı. Sovyetlere yönelik sertlik yanlısı politikalarıyla sivrildi. Başkan Johnson'ın Doğu Avrupa'ya dönük ?köprü' siyasetinin mimarı da oydu. Johnson yönetiminin sonlarına doğru başkan yardımcısı Hubert Humphrey'in dış politika danışmanlığını yaptı. 1973'de, halen bile dünyayı yöneten en büyük gizli oluşumlardan biri olduğuna inanılan ve Trilateral Commission'un ilk yöneticisi oldu. Komisyonun üyelerinden biri de 1974'de başkanlık için aday olan Carter'dı. Nixon-Kissinger ikilisinin dış politika tarzını eleştiren Brzezinski, önce Carter'ın dış politika danışmanı, 1976'daki seçim zaferinin ardından da ulusal güvenlik danışmanı oldu. Amerika-Çin ilişkilerinin geliştirilmesinde ve Sovyetlerle nükleer silahların kontrol altına alınmasına dönük girişimlerde etkin oldu.

Mustafa Yürekli - Haber 7

mustafayurekli@gmail.com