Dikkat edelim, bütçe açığında sınıra geldik!

Merkezi Hükümet'in 2020 yılı bütçesiyle ilgili görüşmeler Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde (TBMM) 20 Aralık Cuma günü tamamlanıyor. Gündemin yoğunluğu da hesaba katıldığında muhalefetin bütçe görüşmelerinde hırçın bir davranış sergilediği ortada.

Siyasettir, o kadar olacak! Zaten çoğu lâfı güzâf…

Önemli olan vatandaşın bütçeden ne kadar etkileneceği…

Çünkü bütçede muhatap muhalefet değil, millet ve bütçe hedeflerini tutturacak hükümet…

Popülizme düşmeden 82 milyon insanın muhasebesini tutmak kolay iş olmasa gerek!

Evet!.. Bu sene vergilerde artışlar olacak. Gelirler önceki bütçelere göre daha fazla kalem tutacak. Tabii o nispette giderler de hatırı sayılır şekilde artacak.

Geçen yılın sonunda, 2019 yılının bütçe giderleri 961 milyar lira, gelirleri 880,4 milyar lira, bütçe açığı 80,6 milyar lira olarak hedeflenmişti. 2019 bütçesinin 2018 bütçesinden yüzde 26 daha büyük olduğu, büyüklüğe; personel ve sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi giderleri, personel giderlerini karşılama ödeneği, sosyal güvenlik kurumuna yapılan transferler, faiz giderleri ve gelirden ayrılan payların sebep olduğu ifade edilmişti.

***

Yılın bitimine sayılı günler kaldı. 2019 bütçe gerçekleşmeleri Kasım ayı verileri elimizde. Ocak-Kasım döneminde 92,9 milyar lira açık oluşturan bütçenin Kasım’da 7,8 milyar lira fazla ve 15,2 milyar lira faiz dışı fazla vermesi iyi gelişme. Bütçe açığında değil de faiz dışı fazla vermede aynı performansın artarak devamını 2020 bütçesinden de bekleyebilir miyiz, orasını bugünden söylemek zor.

Tabii iş temennilerle yürümüyor. Bu yılki 80,6 milyar liralık bütçe açığı hedefi yılın 11’inci ayında 92,9 milyar liraya ulaşmış durumda. Bütçe gelirleri artıyor ama buna karşılık bütçe giderleri de artışını sürdürüyor.

Peki, Kasım bütçe verileri bize ne anlatmak istiyor?..

Bütçenin Kasım’da 7,8 milyar lira fazla vermesi Hazine’nin 7,9 milyar liralık nakit dengesiyle uyumlu. Ancak son 12’lik bütçe performansına bakıldığında bütçe açığı yüzde 46 artarak 111 milyar liraya yükselmiş. Bunun anlamı milli gelirin yüzde 2,6’sı demek. Eğer Merkez Bankası’nın yedek akçelerini bütçeden ayrı tutarsak açık 150 milyar liranın üzerine çıkıyor ki, bu milli gelirin yüzde 3,5’ine denk geliyor. Bütçedeki aylık iyi görünümün sebebi ekonomideki canlanmayla birlikte mal ve hizmet vergilerindeki artışlar ve kamu tasarrufları. Devamı gelirse bütçe daha iyi pozisyona geçer.

Söz konusu performans yılsonunda ne olur diye sorarsanız, onu da acizane ortaya koyayım. Şayet ekonomideki canlanma aynı hızla devam eder ve kamu harcamalarını azaltma yoluna giderse yılsonu bütçe açığının fotoğrafı üç aşağı beş yukarı 120 milyar lira civarında. Bu da milli gelirin yüzde 3’ü demek. Malumunuz Avrupa Birliği kriterlerine göre bütçe açıklarının Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’nın yüzde 3’ünü geçmemesi gerekiyor. Dikkat edelim bütçe açığında sınıra geldik… 

***

Tabii benim derdim; biraz da faiz dışı denge.

Faiz dışı dengeyi açıklayalım… Devlet bütçesinden faiz harcamalarını çıkarıyorsunuz… Geriye kalan harcamalar ile gelirler arasındaki fark size faiz dışı fazlayı veya açığı veriyor… Gelirler giderlerden fazlaysa faiz dışı fazla, gelirler giderlerden azsa faiz dışı açık oluşuyor. Bir bakıma faiz dışı fazla tasarruf anlamına geliyor ve borçların azaltılmasına katkı yapıyor. Faiz dışı fazla hedefli bütçelerde kemer sıkma olayının ve ekonomik yavaşlamanın da fazlaca olacağını da belirtmek isterim.

Faiz dışı fazla bu yıl 36,7 milyar lira olarak hedeflenmişti, bunu da hatırlatayım.

***

2020 Merkezi Yönetim Bütçesi hedeflerine bakıyoruz…

Faiz hariç giderler 956,5 milyar lira, vergi gelirleri 784,6 milyar lira… Toplam bütçe 1 trilyon 95,5 milyar lira. Bütçe açığı ise 138,9 milyar lira. 956.6 milyar lira olarak öngörülen bütçe gelirleri içinde vergi gelirlerinin payı yüzde 82.

Bütçede faiz dışı denge nasıl olacak, bu biraz da faiz ödemeleriyle ilgili gelişmelere bağlı. Ancak faiz giderleri ile transferlerin bütçe içindeki payının yüzde 55,2, yatırım harcamalarının ise yüzde 5,2 olduğunu söylemek istiyorum.

2020 bütçesinde faiz harcamalarının bütçe giderleri içindeki payı yüzde 12,7 olarak öngörülüyor. 2019 yılında bu oran yüzde 12,2 olarak öngörülmüştü. 2019 yılında toplanan her 100 liralık verginin 16 lirası faize ayrılmıştı… 2020 yılında ise toplanan her 100 liralık verginin 17,7 lirası faiz harcamalarına gidecek. Yani faiz harcamaları önümüzdeki sene biraz artacak.

İnşallah faiz ödemeleri oranı, faizlerin tek haneye düşeceği yıllarda tekli rakamlara iner!