Türkiye kamu, şirketler ve hane halkı kategorisinde borçluluk düzeyi düşük ülkeler arasındaki yerini pekiştiriyor. Ülkemiz GSYH'ye göre kamu borcunda yüzde 42, banka borçlarında yüzde 30, reel sektör borcunda yüzde 74 ve hane halkı borçluluğunda yüzde 17 ile dünyada göz kamaştırıyor.

Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre, 30 Kasım itibariyle merkezi yönetim brüt borç stoku 1 trilyon 872 milyar lira. Borç stokunun 792,8 milyar lirası TL, 1 trilyon 79,3 milyar lirası döviz cinsinden.

Borçlulukta en büyük sıkıntımız reel sektör borçları da yerinde ve zamanında ödemeler ile giderek eriyor. Merkez Bankası (TCMB), içinde finans kuruluşlarının da bulunduğu özel sektörün bu yıl Ekim sonu itibariyle uzun vadeli kredi borcunun 18,1 milyar dolar azalarak 161,2 milyar dolara gerilediğini, özel sektörün yurt dışından sağladığı kısa vadeli kredi borcunun da 7,9 milyar dolar olduğunu bildirdi.

***

Türkiye’nin “az borçluluk”ta dünyaya ekonomi alanında bir tez ve ders olacağını geçen kaleme aldığım yazımda ifade etmeye çalışmıştım.

Merkez Bankası (TCMB) 2020 II. Çeyrek Finansal Hesaplar Raporu’na bir göz attım. Gördüm ki ülkemizdeki sektörlerin toplam finansal varlıkları 18,2 trilyon lira, yükümlülükleri yani borçları 20,7 trilyon lira seviyesinde gerçekleşmiş. Açığın kapanmasına 2,5 trilyon lira kalmış.

Bir önceki çeyreğe göre 2,5 puanlık bir iyileşme gösteren aynı raporun birinci çeyreğine de baktım. Toplam finansal varlıklar 16,2 trilyon lira… Yükümlülükler 18,2 trilyon lira. Açık ise 2 trilyon lira. Bahsini ettiğim çeyrekte yurt dışına olan yükümlülüklerde de yaklaşık 40 milyar liralık bir düşüş gözleniyor. Şimdi sıra III. Çeyrek ve IV. Çeyrek Finansal Hesaplar Raporu’nda. Muhtemelen buradan önemli iyileştirme dataları alacağız.

***

TCMB verileri ortada…

Bankacılık dışı finansal kuruluşların kredi biçimindeki borçlanmaları 2,2 milyar dolar düştü, tahvil stoku da 1,1 milyar dolar azalarak 2,5 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Finansal olmayan kuruluşların kredi biçimindeki borçlanmaları 10,2 milyar dolara indi. Tahvil stoku da 49 milyon dolarlık düşüşle 7,1 milyar dolar oldu.

Bankaların kredi biçimindeki borçlanmaları 2,8 milyar dolar azaldı. Tahvil ihracı biçimindeki borçlanmaları 674 milyon dolarlık düşüşle 20,6 milyar dolara geriledi.

Özel sektörün yurt dışından sağladığı toplam kredi borcu, Ekim sonu itibarıyla kalan vadeye göre incelendiğinde, bir yıl içinde gerçekleştirilen anapara geri ödemelerinin toplam 40,7 milyar dolar olduğu görülüyor.

Uzun vadeli toplam kredi borcunun yüzde 43,5'ini finansal kuruluşlar, yüzde 56,5'ini ise finansal olmayan kuruluşlar gerçekleştirdi. Aynı dönemde kısa vadeli toplam kredi borcunun yüzde 83,7'sini finansal kuruluşlar, yüzde 16,3'ünün ise finansal olmayan kuruluşların borcu oluşturdu.

Açıkçası; özel sektör borcunu düzenli, aksatmadan ve hiç ara vermeden tıkır tıkır ödüyor. 

***

Cari işlemler dengesi dışında ülkelerin rezerv ve borç olarak döviz durumunu gösteren datalar da var. Biri Uluslararası Yatırım Pozisyonu (UYP), diğeri yurt içi yerleşiklerin döviz varlık ve yükümlülükleri…

Türk iş dünyasının yurt dışı yabancılarla finansal alacakları ve yükümlülüklerinin (borçlar) yanında yurt dışında rezerv varlık olarak tutulan “altın” şeklindeki finansal varlıklar, Uluslararası Yatırım Pozisyonu (UYP) olarak kayda geçiyor. 

Ekim sonunda UYP açığı 351,2 milyar dolara yükseldi. Türkiye’nin yurt dışı varlıkları yüzde 10,4 azalışla 227,1 milyar dolara, yükümlülükler ise yüzde 3,5 azalışla 578,3 milyar dolara geriledi.

***

Varlıklarda ise rezervler yüzde 20 azalışla 84,5 milyar dolara, diğer yatırımlar yüzde 7,7 azalışla 87,7 milyar dolara düşerken bankaların yabancı para ve TL cinsinden efektif ve mevduatları yüzde 10,4 azalışla 42,5 milyar dolara indi. Yükümlülüklerin alt kalemlerinde; doğrudan yatırımlar, piyasa değeri ile kur değişimlerinin etkisiyle yüzde 4,4 artışla 170,7 milyar dolara yükseldi.

Finansal kesim dışındaki şirketlerin yurt içi net döviz pozisyonu da Eylül sonunda 162,3 milyar dolar açık verdi. Aynı açık ikinci çeyrekte 165,3 milyar dolar seviyesindeydi. İkinci çeyrek sonuna göre bu şirketlerin toplam döviz varlıkları ihracatın da etkisiyle 7,5 milyar dolar artarak 130,8 milyar dolar oldu. Finans dışı şirketlerin döviz borçları (yükümlülük) da ithalatın etkisiyle 4,5 milyar dolar artarak 293,1 milyar dolara çıktı.

Velhasıl Türkiye’nin gerek TL ve gerekse döviz varlık ve yükümlülükleri ile borç ödemelerinin son rakamlarla özeti bu… Geleceğin daha iyi olması temennisiyle…

analizgazetesi.com.tr / yazının devamı..