Güveni daha güçlendirmek lâzım
Ekonomide güven trendi, tüketici ve üreticinin iyimserliği ve kötümserliği çerçevesinde yön buluyor. Kamuoyunun ekonomiye bakışını yansıtan güveni de, TCMB – TÜİK ortaklaşa değerlendirdikleri Tüketici Güven Endeksi (TGE) ve TCMB’nin ölçümlediği Reel Kesim Güven Endeksi (RKGE) gösteriyor.
Tüketimi yapan hâne halkı ile üretimi yapan reel kesim, hayat şartlarında meydana gelen değişimlerin neden olduğu güven ortamına bağlı olarak üretim ve tüketimlerini azaltıp, çoğaltıyor. Ekonomiye güven azalırsa üretimle birlikte tüketim harcamaları düşüyor. Neticede üretimde azalma, durgunluk ve istihdamda daralma başlıyor. Güvenin yükselmesi durumunda ise üretim, tüketim ve istihdam artıyor.
Tüketici tarafı; en fazla enflasyon, kur, faiz, varlık fiyatları, milli gelir ile politik ve sosyal gelişmelerden etkilenerek TGE fotoğrafı verirken aynı şekilde reel kesim de; ekonomideki güvene bağlı projeksiyon çizerek RKGE’yi oluşturuyor. Sonuçta makro ve mikro ekonomideki olumlu ve olumsuz tablo güven oranıyla ortaya çıkıyor. Mamafih güvendeki dalgalanmalar tüketicide talebi, üreticide ise yatırımı, üretimi yani arzı, beraberinde de istihdamı etkiliyor.
TGE’nin enflasyon, döviz kuru ve borsa ile, RKGE’nin Kapasite Kullanım Oranı (KKO), sanayi üretim endeksi, faiz ve istihdam ile nedensellik ilişkisi olduğunu bilmek gerekiyor. Ancak RKGE ile KKO arasında tek yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğu da aşikâr.
Geçen yazımızda Tüketici Güven Endeksi’ni (TGE) yıllara göre değerlendirerek ele almıştık. Bu yazımızda Reel Kesim Güven Endeksi’ni (RKGE) masaya yatıracağız.
RKGE, imalat sanayi ve temsilcilerinin mevcut durum, yakın geçmiş ve geleceğe dâir eğilim ve değerlendirmelerini yansıtıyor. TCMB’nin gerçekleştirdiği İktisadi Yönelim Anketi’nde toplam sipariş, mamul mal stoku, ihracat, üretim, istihdam, sabit sermaye yatırım harcaması ve genel gidişata yönelik sorulara verilen cevaplar reel kesimin güvenini ortaya çıkarıyor.
Reel kesimi güvenini yakından ilgilendiren diğer unsur faiz. Yüksek faiz üretim için her zaman maliyet unsuru olduğundan reel kesim güvenini bozabilecek bir etken. Çünkü faiz oranlarının yüksek olduğu dönemlerde yatırım, üretim ve istihdam azalıyor. Faiz oranları gerilerse tam tersi yatırım, üretim ve istihdam artıyor. Reel kesim, genellikle faiz oranlarına bakarak oluşan güven ortamına göre yatırım kararı alıyor.
RKGE, istihdamla da yakın ilişki içerisinde. Sektörlerde yaşanacak olumlu hava güven ortamına yol açarak istihdamın artmasına, gelişecek olumsuz hava ise istihdamın düşmesine neden oluyor.
Dolayısıyla 2022 Aralık ayı Kapasite Kullanım Oranı (KKO) ve Reel Kesim Güven Endeksi’ne (RKGE) bakıldığında; zâten karşılıklı bir etkileşimin ve ilişkinin olduğu gözleniyor… KKO’nun 2022 Aralık’ında bir önceki aya göre 0,6 puan artarak yüzde 76,5 seviyesine yükselmesi RKGE’nin fazla düşmemesini sağladı. Reel Kesim Güven Endeksi sınırlı 0,1 puan yavaşlama ile 97,8 olarak güçlülüğünü sürdürdü.
Hemen genel fotoğrafı vereyim… KKO’daki yüzde 76,5’luk seviye, bir kere Türkiye’deki 2007 – 2021 arası ortalama olan yüzde 76’nın üzerinde. Ayrıca yıllık bazda bir değerlendirme yaparsak; 2022 son çeyreğinde yüzde 76,3’lük KKO gerçekleşmesi, yıllık trendi de etkiledi. KKO, 2022 yılının tamamında ortalama olarak yüzde 77,3’lük oranı yakaladı.
Alt kalemleri de analiz edelim… Yıllık bazda KKO, tekstil, imalat ve ana metal sektörlerinde düşüş gösterirken makine, ekipman kurulum, onarım, motorlu kara taşıtları ve içeceklerle birlikte 7 sektörde pozitif bir fotoğraf verdi. KKO son 7 ayda gerilemesine karşılık geriye dönük 21 aylık yükseliş serisi RKGE’yi de 100’ün hemen altında tuttu.
Yani RKGE’nin 2022 Aralık’ta 97,8 olarak ölçülmesi KKO kaynaklı bir etkinin sonucu. Zirâ, son üç aydaki toplam sipariş miktarı, genel gidişat ve mevcut toplam sipariş miktarına dâir gelişmeler RKGE’yi artış yönünde, gelecek üç aydaki ihracat sipariş miktarı, sabit sermaye yatırım harcaması, gelecek üç aydaki toplam istihdam ve gelecek üç aydaki üretim hacmine ilişkin tespitler RKGE’yi azalış yönünde etkiledi.
Dolayısıyla mevsimsellikten arındırılmış Reel Kesim Güven Endeksi’nin (RKGE-MA), bir önceki aya göre 0,3 puan artarak 101,6 seviyesinde gerçekleşmesi reel kesim güveninin pozitif yani iyimser olarak devam ettiğini gösteriyor. Bilindiği üzere güven endekslerinde 0-200 arası ölçüm yapılıyor. 100’ün altı kötümser, 100’ün üzeri iyimser olarak değerlendiriliyor.
Şimdi bundan sonra yapılacak iş; TGE ile RKGE’nin ilişkisini pozitif güçlendirmek.
bursasancak.com.tr/yazının devamı..
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.